سرطان فک، سرطانی است که از دهان یا حفره دهان به فک گسترش یافته است. گاهی اوقات این سرطان می تواند از فک آغاز شود، اما معمولا بندرت رایج است. متخصصان به طور کلی سرطان فک را نوعی نادر از سرطان سر و گردن می دانند که درصد کمی از سرطان ها را در جهان به خود اختصاص می دهد. به طورکلی، تمام تومورهای فک سرطانی نیستند و ممکن است از نوع خوش خیم یا غیر سرطانی باشد. ما در این مقاله قصد داریم شما را با انواع، علل، علائم و درمان سرطان فک آشنا کنیم، لذا تا انتها همراه ما باشید.
سرطان فک چیست؟
تومورهای موجود در استخوان فک را ادنتوژنیک می نامند که مربوط به کیست های تشکیل دندان است. این تومورها می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. به طورکلی سرطان ها به دلیل رشد ناگهانی و غیر طبیعی سلولی رخ می دهند. خوشبختانه اکثر سرطان های فک خوش خیم هستند، به این معنی که به بافت های اطراف گسترش نمی یابند. با این حال، سرطان فک در برخی موارد نادر تهاجمی است، به ساختارهای اطراف منتقل می شود و سلامتی فرد را به خطر می اندازد.
انواع سرطان فک
تومورهایی که در فک ایجاد می شوند می توانند بدخیم یا خوش خیم باشند و تومورهای ادنتوژنیک نامیده می شوند. انواع تومورهای ادنتوژنیک سرطانی عبارتند از:
- سرطان سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma): در پوشش حفره دهان تشکیل می شود و شایع ترین نوع سرطان در فک است.
- کارسینوم داخل استخوانی اولیه ((Primary intraosseous carcinoma): کارسینوم سلول سنگفرشی که در استخوان به جای بافت های دهان ایجاد می شود
- استئوسارکوم (Osteosarcoma): در استخوان فک ایجاد می شود، اما تنها 1 درصد از سرطان های سر و گردن را تشکیل می دهد .
- مولتیپل میلوما (Multiple myeloma): این نوع سرطان منشا خونی دارد که ممکن است در در استخوان فک نیز گسترش یابد.
- کارسینوم ادنتوژنیک سلول شفاف (Clear cell odontogenic carcinoma): یک تومور ادنتوژنیک نادر (برخاسته از بافت های دندان ساز)
- کارسینوم ادنتوژنیک سلول شبح (Ghost cell odontogenic carcinoma): یک تومور اپیتلیال ادنتوژنیک بسیار نادر است.
- کارسینوسارکوم ادنتوژنیک (Odontogenic carcinosarcoma): یک تومور ادنتوژنیک بسیار نادر است.
- سارکوم های ادنتوژنیک (Odontogenic sarcomas): تومورهای بافت همبند حاوی اپیتلیوم هستند.
به طور کلی، بیشتر این تومورهای بدخیم در پشت دهان، نزدیک دندان های آسیاب فک پایین رشد می کنند و برخی فک بالا (فک بالا) را تحت تأثیر قرار می دهند.
شایع ترین سرطان در فک
شایعترین سرطان های دهان، سرطان سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma) است که بیش از 90 درصد موارد را تشکیل میدهد، اما تنها درصد کمی سرطانهای سلول سنگفرشی فک هستند. به طور معمول، سایر انواع سرطان از جمله استئوسارکوم (سرطان استخوان)، سرطان های متاستاتیک و مولتیپل میلوما (نوعی سرطان خون) ممکن است فک را تحت تأثیر قرار دهند.
علائم سرطان فک
ممکن است فردی در مراحل اولیه سرطان فک علائمی نداشته باشد، اما گاهی علائم سایر سرطانهای دهان مانند لکههای سفید، زخم ها و خونریزی وجود دارد. در زیر چهار علامت شایع سرطان فک ذکر شده است:
درد فک
در حالی که بیشتر دردهای فک به اختلال مفصل گیجگاهی نسبت داده می شود، ارزیابی هر گونه درد توسط متخصص فک و صورت برای رد سرطان ضروری است. در موارد نادر، تومورهای تهاجمی فک می توانند به استخوان و بافت های اطراف گسترش یافته و منجر به جابجایی دندان شوند که منجر به درد بسیار می شوند.
تورم فک
یکی از مهم ترین علائم سرطان فک، تورم در ناحیه فک است که در کنار صورت قابل مشاهده است. بسته به محل تومور، تورم ممکن است در سقف دهان یا زیر دندان نیز رخ دهد.
توده های روی فک
اگر توده جدیدی روی لثه یا سقف دهان شما ایجاد شد و در عرض دو هفته برطرف نشد، بهتر است برای ارزیابی به متخصص فک و صورت مراجعه کنید. توده ها ممکن است نشان دهنده عفونت یا رشد خوش خیم باشند اما می توانند ناشی از سرطان استخوان فک نیز باشند.
لق شدن دندان ها
شایع ترین نوع سرطان بدخیم فک، کارسینوم سلول سنگفرشی است که از طریق حفره های دندان به استخوان فک می رسد. تومور استخوان فک می تواند دندان های شما را از جای خود خارج کرده و باعث شل شدن آن ها شود. اگر متوجه لق شدن دندان شدید فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت سرطان فک چیست؟
از آنجایی که سرطان فک به عنوان سرطان سر و گردن در نظر گرفته می شود ، برخی از علل یا عوامل خطر مشابه با سایر سرطان ها در این ناحیه از بدن مشترک است.علت سرطان فک همیشه مشخص نیست، اما عوامل متعددی می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند.
سیگار کشیدن و جویدن محصولات تنباکو علت اصلی سرطان فک به شمار می روند. با این حال برخی عوامل خطر مانند افزایش سن، ژنتیک، مصرف بیش از حد الکل، بهداشت نامناسب دهان، عفونت های ویروسی مانند HPV و تغذیه نامناسب می تواند در بروز آن نقش بسزایی داشته باشند.
روش های تشخیص
اگر علائم سرطان فک را تجربه می کنید، برای معاینه فک یا دهان خود برای بررسی توده ها به یک متخصص فک و صورت مراجعه کنید. از آنجایی که سرطان فک اغلب با سایر سرطان های سر و گردن همراه است، پزشک ممکن است گلو، بینی و غدد لنفاوی پشت گردن شما را نیز معاینه کند.
اگر پزشک به سرطان فک مشکوک باشد، بیوپسی (نمونه برداری)را تجویز می کند و نمونه کوچکی از بافت را برای بررسی سلول های سرطانی در آزمایشگاه بر می دارد. اگر آزمایشگاه سلولهای سرطانی را در نمونه تشخیص دهد، پزشک میتواند مطالعات تصویربرداری مانند یا CT را برای تعیین دقیق محل و وسعت تومورها تجویز کند. تصویربرداری همچنین به شناسایی مرحله یا درجه سرطان کمک می کند که توصیه های درمانی را تعیین می کند.
بیشتر بخوانید: آیا صدا دادن فک خطرناک است؟
درمان سرطان فک
درمان سرطان فک به محل و وسعت سرطان بستگی دارد ، در نتیجه ممکن است نیاز به ترکیب چندین درمان باشد.
عمل جراحی
متخصصان می توانند بافت سرطانی و برخی از بافت های سالم اطراف که احتمال سرطان دارند را از طریق جراحی حذف کنند. برداشتن تومورها با جراحی در مراحل اولیه سرطان فک شایع تر است. پس از برداشتن نواحی سرطانی، جراحی ترمیمی می تواند به بازیابی عملکرد و رفع مشکلات ظاهری کمک کند.
سه روش اصلی جراحی برای سرطان فک عبارتند از:
مندیبولکتومی سگمنتال: این روش بخش قابل توجهی از فک را از بین می برد. جراحان می توانند استخوان را از قسمت دیگری از بدن، معمولاً ساق پا، لگن یا تیغه شانه بگیرند تا روی استخوان باقی مانده پیوند بزنند. آنها همچنین می توانند از استخوان اهداکننده انسانی یا صفحه فلزی استفاده کنند.
مندیبولکتومی حاشیه ای: این برداشتن تنها بخشی از فک پایین است.
ماکسیلکتومی: در این روش بخشی یا تمام فک بالا برداشته می شود. متخصصان می توانند یک پروتز برای جایگزینی استخوان ایجاد کنند. آنها همچنین ممکن است از پیوند پوست یا عضله برای کمک به بازسازی استفاده کنند.
پس از جراحی، کاردرمانگران می توانند کاردرمانی (نوعی توانبخشی) را برای کمک به افراد برای سازگاری با بازسازی پروتز (ایمپلنت دندان) برای کمک به بازیابی عملکرد ارائه دهند.
پرتو درمانی
با استفاده از امواج پرقدرت انرژی، پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) میتواند سلولهای سرطانی یا سرطان باقیمانده را در مکانهایی که در طول جراحی قابل دسترسی نیست، بکشد. 20 همچنین می تواند به جلوگیری از عود سرطان کمک کند. پرتودرمانی را می توان توسط دستگاهی انجام داد که به آن پرتوهای خارجی می گویند یا از ایمپلنت هایی که در نزدیکی تومور قرار می گیرند. گاهی اوقات می توان از ایمپلنت به جای جراحی استفاده کرد که می تواند بهبود را تسریع کند، اما همه بیماران کاندیدای این شکل از پرتودرمانی نیستند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی به تنهایی یک درمان استاندارد برای سرطان فک نیست، اما اگر سرطان به بافت های دیگر گسترش یافته باشد، پزشک ممکن است آن را همراه با ایمنی درمانی توصیه کنند. شیمی درمانی را می توان در ترکیب با پرتودرمانی نیز به عنوان درمان پس از جراحی یا به عنوان یک درمان قطعی استفاده کرد.
چگونه می توان خطر ابتلا به سرطان فک را کاهش داد؟
بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به سرطان فک و سایر سرطانهای دهان، پرهیز از سیگار کشیدن یا مصرف زیاد الکل، مصرف یک رژیم غذایی متعادل و مغذی و حفظ یک رژیم دقیق بهداشت دهان و دندان است. فراموش نکنید که برای معاینات و تمیز کردن دندان های خود سالی دو بار به آوالون Dental Care مراجعه کنید. ما همیشه به دنبال علائم سرطان دهان یا فک هستیم تا در صورت نیاز مداخله زودهنگام انجام دهیم و بهترین نتایج ممکن را تضمین کنیم.
میزان بقای افراد مبتلا به سرطان فک
میزان بقای سرطان فک با سایر سرطان های دهان گروه بندی می شود. هنگامی که در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، 85٪ از افرادی که سرطان دهان تشخیص داده می شود تا پنج سال زنده می مانند. به طور کلی، بیش از 66٪ بیش از پنج سال زنده می مانند. مهم است که به یاد داشته باشید که آمار نتیجه هر مورد فردی را نشان نمی دهد. پیش آگهی به عوامل زیادی از جمله اینکه سرطان چقدر زود تشخیص داده شد، محل و وسعت سرطان و بستگی دارد.
کلام آخر
سرطان فک نادر است و به طور کلی نوعی سرطان سر و گردن یا به طور خاص سرطان دهان در نظر گرفته می شود. تنباکو، مصرف الکل، بهداشت نامناسب دهان و تغذیه نامناسب از عوامل خطر ابتلا به این نوع سرطان ها هستند. بسته به اینکه سرطان چقدر پیشرفته است، درمان شامل جراحی، پرتودرمانی و احتمالاً شیمی درمانی است. اگر بخش قابل توجهی از فک برداشته شود، جراحی ترمیمی، پروتز (ایمپلنت دندان) و توانبخشی می تواند به رفع چالش های جراحی فک کمک کند. تشخیص زودهنگام بسیار ضروری است، لذا در صورت مشاهده علائم این سرطان به بهترین متخصص فک و صورت در تهران مراجعه کنید.