عمل انحراف بینی یا سپتوپلاستی (Septoplasty)، یکی از جراحی هایی درمانی بینی است که به منظور صاف کردن تیغه بینی (سپتوم) انجام می شود. برخی از افراد ممکن است با انحراف تیغه بینی به دنیا بیایند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دلایل مختلفی مانند ضربه به بینی دچار آن شوند. انحراف تیغه بینی با کوچک شدن مسیر تورورد هوا، تنفس را مختل کند. اما سوال اینجاست که عمل انحراف بینی چگونه انجام می شود؟ درمان قطعی انحراف بینی چیست؟ مراقبت بعد از عمل انحراف بینی شامل چه نکاتی است؟ به منظور آشنایی بیشتر با عمل انحراف تیغه بینی یا سپتوپلاستی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
انحراف بینی چیست؟
تیغه بینی یا سپتوم (Septum) به دیواره ای متشکل از استخوان ها و غضروف ها گفته می شود که بینی را به دو سوراخ بینی تقسیم می کند. در صورتی که تیغه بینی به یک طرف بینی حرکت کند که ممکن است باعث کوچکتر شدن یک سوراخ بینی شده و تیغه بینی منحرف می شود. انحراف بینی معمولا باعث مشکل در تنفس یا تخلیه مایعات بینی و افزایش خطر عفونت سینوسی می شود.
علت انحراف بینی چیست؟
همان طور که در مقدمه اشاره شد، انحراف تیغه بینی ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد. در واقع برخی افراد در هنگام جنینی به دلیل رشد ناقص و غیر متقارن تیغه بینی دچار انحراف بینی مادرزادی می شود. اغلب انحراف های بینی مادرزادی در بدو تولد مشخص نبوده و با رشد نوزاد بتدریج نمایان می شوند. این در حالی است که برخی از انحراف ها در اثر سانحه، تصادف یا وارد شدن ضربه (حتی در سنین نوزادی) ایجاد شده و نیاز به عمل انحراف بینی دارند.
علائم انحراف بینی
بیمار در اثر انحراف تیغه بینی هیچ علامتی نداشته باشد، اما در برخی افراد با یک یا چند نشانه زیر ظاهر می شود. مهمترین علائم انحراف بینی عبارتند از:
- انسداد یک یا هر دو سوراخ بینی
- خون دماغ
- تنفس بلند هنگام خواب
- بهبود تنفس هنگام خوابیدن به یک طرف
- درد در صورت در اثر انحراف شدید تیغه بینی
- آپنه انسدادی خواب یا خروپف
- خشکی دهان
اقدامات قبل از عمل انحراف بینی
رعایت برخی نکات قبل از عمل انحراف بینی می تواند به کاهش عوارض جانبی بعد از عمل را کاهش داده و به تسریع روند بهبودی کمک کند. مهمترین نکاتی که پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که قبل از عمل رعایت کند :
دو هفته قبل از عمل مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین و ایبوپروفنرا به منظور کاهش خطر خونریزی، قطع کنید.
شب قبل از عمل، برای جلوگیری از تهوع و استفراغ حین بیهوشی عمومی، از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی ها اجتناب کنید.
سیگار را ترک کنید، زیرا سیگار احتمال بروز مشکلات در حین و بعد از عمل را افزایش داده و می تواند روند بهبودی را کند نماید.
عمل انحراف بینی چگونه انجام می شود؟
به طور کلی، عمل انحراف بینی یا سپتوپلاستی ممکن است بین 30 تا 90 دقیقه طول بکشد. مراحل عمل سپتوپلاستی عبارتند از:
- بیهوشی: عمل را می توان با بیهوشی عمومی یا تزریق بی حسی موضعی انجام داد. پزشک هر دو گزینه را با بیمار در میان گذاشته و بهترین گزینه را تعیین می کند.
- برش جراحی: اگر عمل محدود به ترمیم تیغه بینی بدون زیبایی باشد، برش جراحی محدود به حفره بینی می شود و در صورت جراحی بینی یا پیچیده بودن عمل، پزشک باید برش کوچکی روی کلوما (قسمتی که دو سوراخ بینی را به هم متصل می کند) ایجاد کند.
- جدا شدن مخاط بینی: مخاط بینی غشایی است که سطح تیغه بینی را می پوشاند و پزشک برای جلوگیری از پارگی یا سوراخ شدن آن را با احتیاط خارج می کند.
- ترمیم تیغه بینی: این کار با تنظیم تمام استخوان و غضروف یا یکی از آنها به گونه ای انجام می شود که تیغه بینی در محل صحیح خود قرار گیرد. برای برداشتن غضروف یا استخوان اضافی، پزشک مجبور به ایجاد برش می شود.
- پوشش مخاط بینی و بسته شدن زخم: پزشک مخاط بینی را به حالت اولیه برمی گرداند و آن را بخیه زده و زخم را می بندد. لازم به ذکر است که این بخیه ها خود به خود جذب شده و برای برداشتن نیازی به بررسی پزشک ندارند.
- تثبیت تیغه بینی بعد از عمل: پزشک ممکن است چند آتل ساخته شده از سیلیکون نرم را در داخل بینی قرار دهد یا از بیمار بخواهد برای مدت کوتاهی از بریس یا اسپلینت بینی استفاده کند تا سرعت آن تثبیت شود.
لازم به ذکر است که فرآیند ترمیم تیغه بینی کم خطر تلقی می شود، اما ممکن است در حین جراحی خونریزی ایجاد شود و مقدار خون معمولا کم و قابل تحمل است. در موارد نادری ممکن است فرد دچار خونریزی شدید شود که نیاز به توقف عمل دارد.
بهبودی پس از سپتوپلاستی
بیمار ممکن است تا چند ساعت بعد از عمل به دلیل بیهوشی احساس خواب آلودگی یا حالت تهوع داشته باشد. تورم بینی و احساس درد در آن امری طبیعی است و پزشک برای مقابله با درد، چند مسکن تجویز می کند. همچنین، پزشک برای جلوگیری از خونریزی بعد از جراحی، پدهای پنبه ای یا بانداژ داخل بینی قرار می دهد و گاهی از بیمار خواسته می شود تا یک یا دو روز بعد از عمل آنها را خارج نکند که به معنای تنفس از دهان است. این عمل معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود، یعنی در صورت عدم بروز عوارض در حین عمل، فرد می تواند در همان روز بیمارستان را ترک کند. در ادامه به بررسی شرایط مراقبت بعد از عمل انحراف بینی خواهیم پرداخت.
مراقبت بعد از عمل انحراف بینی
لازم به ذکر است که دستورالعمل هایی وجود دارد که ممکن است به بهبودی پس از عمل کمک کند. مهمترین نکاتی که پس از عمل سپتوپلاستی باید رعایت شود، عبارتند از:
- استراحت کنید و از بازگشت زودهنگام به محل کار و امکان پر تردد اجتناب کنید.
- هنگام خواب سر را بالا بیاورید تا تورم کاهش یابد.
- از ماساژ دادن، فشار دادن و دستکاری کردن بینی خود اجتناب کنید.
- برای چند هفته پس از جراحی ورزش کردن را برای کاهش تورم و خطر خونریزی محدود کنید، زیرا ورزش باعث تحریک گردش خون و افزایش فشار خون می شود.
- لباس های مناسب مانند دکمه دار بپوشید که آسیبی به بینی وارد نشود.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید .
- از حضور در مکان های شلوغ خودداری کنید، به خصوص اگر ممکن است دود سیگار یا افراد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا وجود داشته باشد.
عوارض سپتوپلاستی بینی
این عمل یک روش کم خطر در نظر گرفته می شود، با این حال، برخی از افراد ممکن است عوارضی زیر را تجربه کنند:
- تب و هر گونه علائم غیر طبیعی
- باقی ماندن علائم انحراف در برخی افراد مانند گرفتگی بینی بعد از عمل
- خون ریزی
- تشکیل جای زخم
- عفونت
- سوراخ شدن تیغه بینی در حین یا بعد از عمل، به خصوص در صورت عفونت بعد از عمل
- تغییر در شکل یا رنگ بینی
- کاهش حس بویایی
علاوه بر موارد زیر گاهی احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن در لثه ها، دندان های جلو یا فک بالا در نتیجه آسیب عصبی در حین جراحی به وجود می آید، اما بی حسی پس از چند ماه برطرف می شود. توجه داشته باشید اگر عمل انحراف بینی زیر نظر متخصص انجام شود، امکان بروز علائم ذکر شده، بسیار نادر است.
نتیجه عمل سپتوپلاستی
85 درصد از کسانی که تحت عمل جراحی قرار میگیرند، بهبودی در علائم بویژه مشکل مشکل تنفس و انسداد بینی احساس میکنند و میزان پاسخ و بهبود در افراد مختلف متفاوت است. بافت های بینی معمولاً 3 تا 6 ماه پس از عمل به ثبات و تثبیت نیاز دارند، اما احتمال تغییر در غضروف و بافت ممکن است تا یک سال یا بیشتر پس از عمل باقی بماند.
